Ontzwangeren: hoe doe je dat? De beste tips

Bij veel vrouwen gaat het ontzwangeren bepaald niet vanzelf, maar desondanks is er weinig over bekend. Over zwanger zijn en over je baby is er ontzettend veel informatie. Maar over wat je met eigen lijf en hoofd aanmoet na de bevalling kan niemand je een zinnig woord vertellen. Kraamhulp, verloskundige, huisarts, ze weten het allemaal niet, behalve misschien dat je geduld moet hebben. De meeste websites grossieren in oppervlakkigheden. Zo zonde, want je hebt echte informatie nodig en je wilt weten hoe je het ontzwangeren positief beïnvloedt. Zodat je het jaar na de bevalling zo fijn mogelijk doorkomt. Ik zette daarom eens op een rijtje wat er aan tips wel te vinden is, voor direct na de bevalling, maar ook voor het jaar erna.

Eten om te ontzwangeren

Na de bevalling

*Energierijk voedsel: eet energierijk voedsel zoals banaan, tomaat, gedroogde abrikozen, cashewnoten, amandelen, walnoten en yoghurt.

*Water: drink veel water, heel veel, maar bij voorkeur niet tijdens het eten.

*Stoelgang: zorg dat je darmen soepel blijven werken met voedsel als gedroogde vruchten (abrikozen, vijgen, pruimen, etc), lauw water op nuchtere maag, ontbijtkoek, Roosvicee Laxo, olijfolie, All Bran 43%, Yakult, spinaziesalade, bleekselderij, etc en als het niet voldoende werkt gebruik dan in overleg met je huisarts laxeermiddel. Door de hormonen wordt alles week, dus je moet voorkomen dat je darmen de rest van zijn plek duwen en blijvend schade aanrichten. Overleg eventueel met je huisarts om ook een laxeermiddel in huis te hebben voor de dagen na de bevalling, dat maakt toiletteren net wat draaglijker na een bevalling 🙁

*Vocht vasthouden: veel vrouwen hebben in de laatste periode van hun zwangerschap veel vocht vastgehouden. Het grootste deel van dit vocht verdwijnt doorgaans na een week, maar het kan even duren voor je al dat vocht kwijt bent. Gezondheid.Rubriek.nl en Mens-en-gezondheid.infonu.nl geven een lijst van vochtafdrijvend fruit en groenten die kunnen helpen: aardbeien, ananas, asperges, bleekselderij, citroen, cranberries, druiven, kiwi’s, meloen, papayas, peer, perzik, komkommer, peterselie, selderij, tomaat, venkel, vijgen en wortel. Daarnaast helpt blaas en nier kruidenthee van Piramide, maar overleg wel met je arts of je dat mag gebruiken, ook in combinatie met borstvoeding. Groente en fruit zijn sowieso gezond, dus kies wat je lekker vindt 🙂

*De Gezonde Mama zette op een rijtje wat powerfood is tijdens de borstvoeding.

Na de kraamperiode

Na de kraamperiode wil je aansterken, niet aankomen, bij voorkeur waarschijnlijk wat afvallen, maar bovenal energie krijgen.

*Ga nooit heftig lijnen als je borstvoeding geeft en misschien ook maar beter niet als je geen borstvoeding geeft. Langzaam afvallen werkt helaas bij de meeste mensen toch het beste. Ga eventueel naar een diëtist of voedingsdeskundige.

*A Healthy Life zette op een rijtje welke voedingsmiddelen goed zijn tegen buikvet, waaronder kaneel, chilipeper en groene thee, hieronder noem ik er nog een paar. Veel van ons krijgen nog regelmatig de vraag of we zwanger zijn lang nadat het kind er al uit is, dus hoe minder buikvet hoe beter. Verder mag je die mensen natuurlijk slaan.

*Suiker: dat suiker niet goed voor je is, is zo langzamerhand iedereen het wel over eens. Door het gebruik van suiker en snelle koolhydraten te beperken krijg je meer energie. Meer lezen? Kijk eens naar artikelen over de glycemische index van voeding. Eet goed voel je goed legt uit wat dat is en A Healthy Life geeft een lijst met voedingsmiddelen.

*Vitaminen: veel vrouwen missen bepaalde vitamines, zoals vitamine D, laat een specialist kijken of dat ook voor jou geldt. Visolie wordt ook aangeraden, of ik dit artikel van NSMBL helemaal durf te geloven weet ik niet, maar het is het proberen waard.

*Pittig eten: als je nog last hebt van je hormonen, eet dan zo min mogelijk spicy food, want dat kan je klachten verergeren.

Maaltijden enzo

*Ontbijt: kies een ontbijt dat langdurig vult, voor veel mensen is dat niet brood of ontbijtgranen uit de winkel. Zelfgemaakte granola is gezond en makkelijk te maken. Ik beschreef hier mijn favoriete recept, andere recepten vind je bij Jamie Oliver. Lekker met yoghurt en blauwe bessen, aardbeien of frambozen. Voeg eventueel lijnzaad toe om je stoelgang te vergemakkelijken. Granola zit vol havervlokken in en dat schijnt weer tegen buikvet te werken. Ook yoghurt, noten en gedroogd fruit bevatten veel energie.

*Tussen de middag: plantaardig broodbeleg is meestal beter voor je lijn dan dierlijk en zit vol met goede voedingsstoffen. Denk aan avocado, zelfgemaakte humus, pindakaas, komkommer, tomaat. Ook eieren en huttenkase zijn mager en voedzaam. Probeer minder brood te eten en meer salade.

*Tussendoor: cashewnoten, amandelen, vijgen. Pure chocola schijnt gezond te zijn en zelfs goed goed voor de lijn en tegen buikvet, als je dus wil snoepen is dit niet zo’n gek idee.

*Avondeten: dat groenten gezond zijn weten we, maar broccoli, bloemkool, boerenkool en kool zijn kennelijk ook nog goed tegen buikvet. Ditzelfde geldt voor vette vis. Vis is sowieso heel gezond, net als eieren. Kies je voor vlees, neem dan mager vlees en liever kip dan vlees.

*Alchohol: het is waarschijnlijk geen goed nieuws na negen maanden zwanger zijn en een periode borstvoeding. Maar ook na de bevalling kun je alcoholgebruik beter beperken als je last hebt van ontzwangeren. Ook voor je lijn is het natuurlijk beter. Geniet, maar drink met mate, zullen we maar zeggen…

JE LIJF EN SPORTEN

Een bevalling is een enorme aanslag op je lijf, laat je lijf rustig herstellen voor je gaat sporten. De meeste vrouwen kunnen na een week voorzichtig beginnen met wandelen en na zes weken rustig gaan sporten, maar dat geldt niet voor iedereen. Overleg met je verloskundige en/of fysiotherapeut wanneer jij waar aan toe bent.

*Na de bevalling: niemand die je er van tevoren voor waarschuwt, maar je kunt nog behoorlijk wat klachten ervaren. Er is een kind naar buiten gekomen en dat voel je nog wel even, je verliest nog lang na de bevalling veel bloed (ja, daar is dat kraamverband voor) en iets simpels als opstaan gaat niet bij iedereen pijnloos. Sommige vrouwen krijgen de eerste dagen na de bevalling naweeën. Veel vrouwen krijgen ook stuwing: als de borstvoeding goed op gang komt, maar je kindje nog niet zo veel drinkt staan je borsten op knappen. Zo erg, dat je er een borstontsteking en flink koorts van kunt krijgen. Hier is wel wat aan te doen: zo snel mogelijk afkolven en de druk van je borsten afhalen. Bij veel vrouwen komt zo rond dag vier alles tegelijkertijd naar buiten: kraamtranen, stuwing, spierpijn, koorts, totale ellende… Maar het gaat meestal snel weer over.

*Sluitband: wordt door sommige fysiotherapeuten aangeraden om te dragen in de weken na de bevalling. Het geeft je lijf rust om te herstellen: het geeft je rug steun, je buik voelt minder leeg, je rechte buikspieren sluiten sneller, je buik wordt sneller weer klein en het bespaart je energie. Je kunt ook een sluitlaken kopen, maar dat moet je zelf knopen. Bij Motherwear wordt uitgelegd hoe en wat. Mocht je een sluitband te duur vinden, dan kun je natuurlijk ook eens op Marktplaats kijken.

Cursus

Na zes weken kun je normaliter een cursus gaan doen. Bedenk voor de bevalling alvast wat je wil doen, kijk wanneer de startdata zijn en zet het op je to do list, na de bevalling gaat niets vanzelf. Voor vrouwen met een goede basis conditie en weinig zwangerschapsklachten is een actieve cursus een optie, zoals van Mom in Balance. Behoor je niet tot die groep, zoek dan eens naar postnatale yoga in jouw buurt. Ook jaren na de bevalling kun je nog nuttige cursussen doen, om de kracht in de core weer terug te krijgen.

Je buik

Tja dat buikje… Onderstaande quote van I waste so much time vat de frustratie goed samen: “When is it okay to ask a woman if she is pregnant?”. Geen vrouw verwacht na een zwangerschap weer super strak te worden, maar deze vraag is niet bevorderlijk voor je humeur en zelfbeeld. Uitzonderingen daargelaten verdwijnt het buikje bij de meeste vrouwen niet vanzelf en vaak ook niet na buikspieroefeningen, die kunnen zelfs contraproductief werken. Het kan zijn dat je dan een diastase hebt die niet vanzelf verdwijnt. Een fysiotherapeut kan vaak oefeningen geven, soms is een operatie nodig. Ook wanneer je dit niet hebt kan het verstandig zijn een fysiotherapeut om oefeningen te vragen die bij jou lijf passen. En vergeet niet even de openhartige columns van Aaf Brandt Corstius in De Volkskrant te lezen, namelijk hier en hier.

Oefeningen

Je kunt direct weer beginnen met het oefenen van je bekkenbodem. Het LUMC zette deze oefeningen op een rijtje, die je twee per dag maal 30 keer kunt doen. Let op: doe de oefeningen heel rustig, op 20% van je kunnen, forceer niet! ook niet in de toekomst.

*Oefening 1: lig op je rug of zij met gebogen benen, trek je anus naar binnen alsof je ontlasting ophoudt (optrekken bij inademen, loslaten bij uitademen).

*Oefening 2: lig op je rug, trek je vagina naar binnen alsof je plas ophoudt (optrekken bij inademen, loslaten bij uitademen).

*Oefening 3: lig op je rug met gebogen benen, adem diep naar je buik en voel wat er in bekkenbodem gebeurt. Heb je geen idee hoe je dit moet doen? Maak dan een keer een afspraak met een bekkenfysiotherapeut, die kan je dit leren.

Geschikte sporten

*Wandelen: na een week mogen de meeste vrouwen weer naar buiten voor een rondje en de meeste baby’s zijn dan ook sterk genoeg. De eerste keer is dat waarschijnlijk letterlijk een rondje om je huis, elke dag wordt het meer. Door iedere dag te lopen heb je aan het einde van je verlof weer een soort van conditie.

*Yoga: is een van de eerste sporten die je weer rustig kunt oppakken.

*Fietsen: voor de meeste vrouwen is fietsen zo tegen het einde van hun verlof wel weer mogelijk. Als je naar je werk kan fietsen (of naar het station) is het een mooie dagelijkse manier van sporten.

*Powerwalking: Oprah Winfrey maakte powerwalking ooit hot, omdat je er fit door wordt, maar niet zo snel blessures krijgt, je krijgt namelijk niet telkens een klap,op je lijf, zoals met hardlopen. Heel geschikt voor jonge moeders dus. Op Gezondheidsnet vind je een uitleg hoe je het goed doet. Onderstaand filmpje legt het ook uit.

*Hardlopen: voor veel vrouwen is hardlopen uiteindelijk een tijdsefficiënte en goedkope manier om hun lichaam terug te krijgen, nadat je volledig hersteld bent natuurlijk. Voor de verstokte hardloophaters schijnen de podcasts van Rennen met Evy heel geschikt te zijn, omdat ze op laag niveau beginnen, zodat het voor iedereen haalbaar is. Investeer ook in goede schoenen: ga naar een speciaalzaak voor hardloopschoenen en laat je daar schoenen aanmeten op basis van de apparatuur die ze hebben.

*Aerobics: sporten op de sportschool is best lastig als werkende ouder met kind. Wat een fijne ontdekking zijn de fitness en aerobic workout kanalen op YouTube daarom. Ik zette er hier een aantal goede workouts voor je op een rijtje.

BALANS

*Het vinden van een balans in je leven is misschien wel het moeilijkste na de geboorte van je kind. In het begin hoeft dat ook niet, maar na een maand is het misschien eens goed om er over na te denken. Alles moet je plannen, een afspraak met vriendinnen zonder kind, sporten, een avondje samen uit eten, in veel gevallen zelfs intimiteit. Plan die dingen dus, al is het pas over een maand.

*Heb je tijdens je zwangerschap allerlei ideeën van wat je wanneer wil doen na de bevalling? Maak een lijstje per week. Dag 1, dag 2, week 1, week 2, week 3, etc. Je houd je er vast niet aan, maar het geeft wel houvast. Het is erg lastig om na de bevalling een ritme te vinden, zeker bij een eerste kind, dit kan een beetje helpen.

*Het is ook goed om te beseffen dat je ook niet te hard naar een ritme moet willen zoeken, go with the flow werkt in veel opzichten beter. Dat wil zeggen: ga mee in het ritme van je kind, want het gaat vaak niet mee in jouw ritme.

HULP VAN SPECIALISTEN

In sommige gevallen kunnen artsen of andere specialisten je helpen bij het vinden van een nieuwe balans. Denk daarbij eens aan:

*Bekkenfysiotherapeut: veel vrouwen hebben last van heupen, billen of onderrug, vaak komt dit door bekkenbodemklachten. Door de hormonen wordt je bekken week, zodat je baby naar buiten kan, maar het heeft vaak klachten tot gevolg. Het duurt lang voordat deze verwerking helemaal weg is, zeker onder invloed van borstvoedingshormonen. Bovendien kan het zijn dat je bekken na de bevalling niet vanzelf weer helemaal goed komt te zitten. Met hulp van een goede fysio is dit vaak relatief snel weer op te lossen. Heb je pijn in je heupen, billen of onderrug, ga dan zo snel mogelijk naar een fysiotherapeut. Lees ook de tips hier onder eens.

*Psycholoog: een aanzienlijk deel van de jonge moeders heeft last van een postnatale depressie, dat kan licht of hevig zijn. Kijk eens bij de tips van Mama Stralend Fit.

*Acupunctuur: om terug in balans te komen, bijvoorbeeld als je migraine hebt.

*Hulp bij slapen: als je slaap ernstig verstoord is, bijvoorbeeld als gevolg van hormoonschommelingen of het slaapritme van je kind(eren), overleg dan met je huisarts wat je hier aan kunt doen.

*Vitaminetekort: verschillende artsen kunnen kijken of je een tekort aan bepaalde vitamines hebt, zoals een huisarts of een orthomoleculair arts.

KLACHTEN

*Zweten: Veel vrouwen hebben nog lang na de bevalling last van overmatig zweten. Uiteindelijk wordt het minder, maar het kan best een jaar duren. Zorg dat je laagjes draagt en makkelijk wat uit kan doen. Een mini deo en parfum in je tas is ook een goed idee.

*Zon: de gevoeligheid voor de zon blijft vaak nog een tijdje na je zwangerschap, ook voor je huid. Stop daarom een tube zonnebrand in je tas.

TIPS VOOR JE BEKKEN

Veel vrouwen hebben last van bekkenpijn. Fysiotherapie Welkom was zo aardig voor ons op een rijtje te zetten wat je kunt kunt doen om het te voorkomen of beperken.

Algemeen

-Leer te luisteren naar je lichaam: te veel doen is niet goed, maar te weinig ook niet. Activiteiten die langer dan 1 uur napijn geven zijn af te raden. Activiteiten die geen (na )pijn geven moeten worden aangemoedigd om zoveel mogelijk de spieren in conditie te houden. Je kunt door je lichaam te veel te belasten geen weefselschade aanrichten maar wel kan er in de bekkengewrichten irritatie en dus pijn ontstaan.

-Leer te doseren en zoek de balans tussen rust en bewegen. Deel je klussen in stukken. Het is beter tussen de klussen door even kort te rusten dan om bv ‘s ochtends alles te doen en ‘s middags te rusten.

-Wissel je houding voortdurend af: staan, liggen, lopen, zitten.

-Soms is er ter ondersteuning een speciale bekkenband nodig. Deze moet door een deskundige ( fysiotherapeut) worden aangemeten en mag bij belasting gedragen worden.

-Niets is verboden, maar bedenk goed dat alle activiteiten energie kosten en dat je je moet afvragen of die activiteiten je dat waard zijn.

-Vraag je omgeving om je te helpen. Als zwaardere huishoudelijke taken je uit handen worden genomen en als ze op het werk rekening met je willen houden, scheelt het al.

Liggen

-Zijlig met iets gebogen benen met een kussen tussen de knieën is meestal de prettigste houding. ( Tijdens slapen eventueel het kussen met klittenband aan één been vastmaken om kwijtraken te voorkomen) Ruglig mag, mits het geen pijn opwekt en dan ook met kussens of een bankje onder de onderbenen (tijdens de zwangerschap niet te lang).

Omdraaien in bed

De benen bij elkaar houden en met het hele lichaam als één geheel. Omrollen, waarbij je het spiercorset ( buik-, bekkenbodem-, rug- en bilspieren) aangespannen houdt.

-Omdraaien vanuit ruglig: het been aan de kant die je op wilt draaien houdt je gestrekt en het andere been zet je gebogen neer met de voet op de matras om daarmee de draaibeweging in te zetten. Om terug te draaien til je de knie van het bovenste been op en zet je het been gebogen neer, hierdoor draai je al op de rug. Dan wissel je de stand van de benen om en zet je met de voet van het nu gebogen been af om verder te draaien over het nu gestrekte been heen.

-Een satijnen pyjama vergemakkelijkt het draaien.

-Uit bed komen: benen bij elkaar houden, vanuit zijlig jezelf opdrukken met de bovenliggende arm en tegelijk de benen over de rand van het bed laten zakken. Bij het gaan liggen geldt hetzelfde in omgekeerde volgorde : zitten op de rand van het bed, jezelf op je zij laten zakken, tegelijk beide benen op het bed tillen.

Zitten

-Zorg dat je rechtop zit, niet onderuit gezakt, met de voeten op de grond, de knieën uit elkaar
en de zwangere buik tussen de benen laten rusten. Niet met de beide voeten aan de linker- of rechterkant naast je op de bank, niet op een te hoge kruk met afhangende benen, niet te laag zitten.

-Je mag wel ontspannen met de benen over elkaar zitten, maar let op dat je het bovenste been met de knie naar buiten gedraaid houdt.

-Probeer zoveel mogelijk zittend te doen : jezelf of de kinderen verzorgen, aankleden, schoenen aandoen, huishoudelijke klusjes etc. Als het lopen of staan niet gaat, kun je denken aan een kantoorstoel of een kruk op wieltjes, een “trippelstoel”.

-Opstaan vanuit een stoel: ga op het puntje van de stoel zitten, zet de voeten iets uit elkaar ( of zet de ene voet iets meer naar voren dichtbij de stoel), beweeg de romp naar voren ,breng het gewicht boven de voeten ,steun met de armen op de benen of op de armleuningen en sta in een snelle, schuin naar voren gerichte beweging op terwijl je uitademt.

Staan

Zorg er voor dat de voeten op bekken breedte staan, tenen iets naar buiten gedraaid,. Sta met het gewicht goed verdeeld over beide benen, dus zo min mogelijk op één been staan en niet te veel op de hielen of op de voorvoeten, maar in het “midden” staan. Bij moeheid steun zoeken, b.v. voorover leunen op het aanrecht of een stoelleuning, naar achteren tegen de muur of zet afwisselend druk op één been.

Lopen

-Houd je aan je grens, loop niet te ver of te lang. Met vermoeide spieren kun je slecht je bekken ondersteunen. In een actieve houding lopen gaat beter dan langzaam en schuifelend lopen. Goed je voeten afwikkelen en de armen actief mee zwaaien.

-Traplopen: Probeer dit zo min mogelijk te doen. Loop niet voor elk wissewasje naar boven. Langzaam lopen kost meer energie dan snel, het is beter om je actief op te drukken vanaf de leuning, dan jezelf omhoog te trekken. Tip: zijwaarts de trap op en af lopen, met het gezicht naar de muur; bij trap op het pijnlijkste been bijtrekken, bij trap af het pijnlijkste been het eerst. Eventueel kun je proberen achterstevoren de trap af te gaan. Bij ernstige klachten kun je zittend op de billen de trap op en af.

Bewegen

-Tillen: Nooit met een draaibeweging tillen, altijd recht voor de romp. De last zo dicht mogelijk bij je houden. Vanuit de benen tillen, met de onderrug hol. Bij het kracht zetten proberen het spiercorset aangespannen te houden. Let er ook op de bekkenbodem aan te spannen. Uitademen tijdens het tillen. Symmetrisch dragen, dwz recht voor je, of aan de linker en rechter arm evenveel. Dus de maxi cosi recht voor de buik dragen! Eventueel hulpmiddelen inschakelen, zoals een boodschappenkarretje.

-Huishoudelijke taken: Vermijd de huishoudelijke klussen waarvan je weet dat je veel napijn krijgt. Pas de ‘salami techniek’ toe. Stofzuigen, dweilen levert vaak pijn op; steuntje: slang achter je rug. Tips: veeg speelgoed bij elkaar en pak alles zittend op, wasmachine zittend in en uitruimen, mand op een krukje bij ophangen, mandje onder brievenbus.

-Fietsen: Prima, mits het geen extra pijn geeft. Belangrijk: een breed zadel kan prettig zijn, handrem en versnellingen zijn minder belastend dan een terugtraprem, ga rechtop zitten in actieve zit, fiets niet te lang, liever vaak korte stukjes.

-Autorijden: Gaat gemakkelijker door een vuilniszak opengeslagen op de stoelzitting te leggen en hierop zittend de benen een voor een in de auto te zetten. Bij uitstappen eerst beide benen uit de auto draaien en daarna uitstappen.

-Zwemmen: Bij schoolslag de benen niet te krachtig sluiten , als dat pijn doet liever crawl of peddelen met de benen.Wees bedacht op gevaar van uitglijden, botsingen met andere zwemmers, in- en uitstappen.

Overig

-Seksualiteit: Probeer een houding te vinden wat de minste (na) pijn geeft. Een houding met de knieën uit elkaar is vaak prettiger. Uitleg aan en begrip van je partner is heel belangrijk.

-Toiletgedrag en toilethouding: Ga op tijd naar het toilet: een volle blaas of volle darmen geven een hogere druk op het bekken. Let op een goede houding op het toilet om zo min mogelijk druk op het bekken te krijgen : voor plassen zitten met een iets holle rug, knieën en voeten iets uit elkaar, evt. steunen met de armen op de benen, probeer goed te ontspannen tijdens het plassen ( niet persen). Voor ontlasting: zitten met een iets bolle rug, als het ware iets naar achteren gezakt zitten. Probeer zo min mogelijk te persen, let dus ook op je voeding, veel vezels en veel drinken, zodat je verstopping kan voorkomen.

-Bevalling: Met bekkenklachten kun je gewoon bevallen. Probeer zelf de controle te houden, geef zelf aan welke houding prettig is. Ook verticaal bevallen op de baarkruk is goed mogelijk. Let bij het opvangen van de weeën weer op symmetrie in je houding. Meld je bekkenklachten altijd aan de verloskundige of gynaecoloog.

-Kraamtijd: Advies: de eerste week geen belasting en evt. een sluitlaken gebruiken. Hierna 6 weken rustig aan doen. Geef je bekken niet de kans om overbelast te raken. Draag evt. een bekkenband. Maak gebruik van alle hulp die je aangeboden wordt, doe zo min mogelijk huishoudelijke taken houd je aan bovenstaande adviezen. Belangrijk: in deze periode wordt door gerichte oefeningen de stabiliteit en later ook de kracht van het spiercorset rond het bekken weer worden opgebouwd onder leiding van je fysiotherapeut.

Wil je meer lezen? Kijk ook eens naar de tips op Bekkenbodem Online.

Nog meer tips over hoe je het beste kunt ontzwangeren

WEBSITES

*Op The Alpha Parent vind je een uitgebreid overzicht van wat ontzwangeren, zowel na een vaginale bevalling als na een keizersnede. Het is echt een van dag tot dag overzicht.

BOEKEN

*Vet man, zo’n baby!, door Regina Romeijn en Guy van der Reijden. Vol met informatie, tips en handige schema’s voor wie haar lijf terug wil na de bevalling. Zowel gericht op voeding als sporten.

*Buskruit met Muisjes, door Nina Veeneman-Dietz, Noor Schutte-Kerckhoff en Marieke Wigmans-Bremers. Over “alles wat je (niet) wilt weten over het krijgen van een baby” en dus ook de dingen over je eigen lijf.

*Geef jezelf een break, mama! Het geheim van parttime perfectionisme, door Stefanie Hoogland. Wat zijn de problemen in je drukke leven en wat praktische handvatten om die op te lossen.

LEESTIPS LEUK MET KIDS

Op Leuk met kids vind je nog veel meer blogs over zwangerschap en babies. Klik op de afbeeldingen om meer te lezen.

 

Tot slot

Voor de volledigheid: ik ben geen arts, gewoon een moeder met iets meer dan gemiddelde interesse voor gezondheid, voeding en bewegen. Overleg altijd met je arts of andere deskundige over jouw persoonlijke situatie. Ik zette alle tips over hoe je kunt ontzwangeren voor mezelf op een rijtje, voor mij was het ook een zoektocht. Je kunt opmerkingen achterlaten onder aan het stuk.